Działanie i wpływ na zdrowie

Dzięki zawartości kofeiny kawa pełni rolę stymulującą. Pobudza organizm, zwiększa sprawność myślenia, znosi zmęczenie psychiczne i fizyczne. Ze względu na swoje właściwości pita jest przede wszystkim rano, często w dużych ilościach. Bezpośredni wpływ kofeiny zaczyna się odczuwać po około pół godzinie. Już od XVI wieku, kiedy kawę sprowadzono do Europy budziła ona wiele kontrowersji. Z jednej strony chwalono jej niezwykłe działanie, z drugiej oskarżano o wywoływanie wiele różnych schorzeń, m.in. problemów żołądkowych, zawałów serca, raka i osteoporozy. W XVI-wiecznej Anglii podejrzewano nawet, że istnieje związek między impotencją i spożyciem nowej używki a już w XVII wieku sprzedawano ją tylko w aptekach, gdyż uważana ją za doskonały lek na wiele schorzeń czy alkoholizm. Krytyka nasiliła się w XIX wieku wraz z rozpowszechnieniem napoju. Coraz częstsze było tzw. "zdenerwowanie kofeinowe", występujące w efekcie spożycia zbyt dużej ilości kawy. Badania przeprowadzane w XIX i XX wieku nie zdołały jasno wykazać do jakich chorób może doprowadzić picie kawy, choć nigdy też nie zaliczano jej do zdrowej żywności. Dopiero w ostatnich dekadach przeprowadzono wiarygodne testy na dostatecznie dużych grupach pacjentów. Mimo to naukowcy wciąż nie są zgodni w kwestii wpływu kawy na zdrowie. Wynika to przede wszystkim z trudności przeprowadzenia pewnych badań. Wymagają one nie tylko dużej liczby osób, ale także właściwego ujęcia niezależnych czynników: zwyczajów żywieniowych, płci, masy, ogólnej kondycji, chorób, poziomu cholesterolu itd.

Według najbardziej wiarygodnych badań:

1. Spożycie kawy nie jest związane ze wzrostem ryzyka udaru mózgu i chorób serca.
2. Nie ma związku pomiędzy umiarkowanym spożywaniem kofeiny, a ogólnym poziomem cholesterolu u człowieka.
3. Nie udowodniono związku między spożyciem kawy a występowaniem chorób nowotworowych.
4. Kawa może zwiększać tetno, szczególnie gdy jest rzadko pita. Częste przyjmowanie kofeiny sprawia, że efekt ten zanika. Nie udowodniono związku między nadciśnieniem a spożyciem kawy.
5. Kawa wypłukuj wapń z organizmu, jednak efekt ten jest na tyle niewielki, że nawet spożywanie jej w dużych ilościach nie zwiększa szansy zachorowania na osteoporozę.
6. Brakuje dowodów na negatywny wpływ kawy spożywanej w umiarkowanej ilości na kobiety w ciąży i płód. Nie udowodniono także związku między piciem kawy przez matkę a wcześniactwem.

Pozytywne właściwości

Według niektórych badań kawa pita w umiarkowanych ilościach posiada pewne pozytywne, niekiedy nawet lecznicze właściwości.

1. Polepszapamięć krótkotrwałą i chwilowo podwyższa poziom IQ.
   
2. Zmniejsza ryzyko zachorowania na marskość wątroby.
   
3. Dotlenia organizm, przez co ułatwia koncentrację, a także pozytywnie wpływa na krążenie i układ trawienny.
4. Przyśpiesza metabolizm, tym samym zwiększa tempo przemiany lipoidów i pomaga zapobiegać zmęczeniu mięśni.
5. Zmniejsza ryzyko wystąpienia u mężczyzn kamienicy żółciowej.
   
6. Przyczynia się do zmniejszenia zachorowalności na nowotwory pęcherza wśród palaczy.
7. Zmniejsza ryzyko zachorowania na chorobę Parkinsona.
   
8. Nawet do 50% zmniejsza ryzyko zachorowania na cukrzycę typu II.
9. Zmniejsza ryzyko zachorowania na raka jelita i wątroby (hepatomę).
   
10. Zwiększa efektywność środków przeciwbólowych
    
11. Jest głównym przeciwutleniaczem w diecie osób spożywających niewiele owoców i warzyw
12. Polepsza perystaltykę jelit.
    

Negatywne właściwości

Badania wykazują także negatywne skutki picia kawy. Wiążą się one przede wszystkim z zawartą w niej kofeiną. Zwykle dotyczą przypadków spożywania kawy w zbyt dużych ilościach.

1. Spożycie zbyt dużej ilości kawy może wywoływać uczucie nerwowości, niepokoju i rozdrażnienia (tzw. "zdenerwowanie kofeinowe").
2. Podobnie jak herbata wpływa na żółknięcie zębów i może prowadzić do próchnicy.
   
3. Ze względu na swoje właściwości pobudzające u większości ludzi utrudnia zasypianie (u nielicznych występuje efekt przeciwny).
4. Nieznacznie zmniejsza płodność zarówno u mężczyzn jak i u kobiet.
5. Spożycie dużej ilości kawy przez kobietę w ciąży może zwiększać prawdopodobieństwo martwego urodzenia. W związku z tym zalecane jest, by osoby w ciąży piły maksymalnie dwie filiżanki kawy dziennie.
6. Gotowana kawa może w dużym stopniu wpływać na podniesienie poziomu cholesterolu.
7. Kawa może zwiększać prawdopodobieństwa ataku serca u osób o wolniejszym metabolizmie (posiadających gen spowalniający detoksykację kofeiny w wątrobie) nawet o 133% w przypadku picia powyżej 4 filiżanek dziennie. Wspomniany gen posiadało 54% osób uczestniczących w badaniu.
8. Spożycie dużej ilości kawy może zwiększyć prawdopodobieństwo niektórych chorób serca.

Zalecane spożycie

Większość naukowców zaleca spożywanie do 500 mg kofeiny dziennie, co przekłada się na około 4 filiżanki kawy. Przyjmuje się, że kawa w tej ilości nie tylko nie jest szkodliwa, ale może nawet pozytywnie wpływać na organizm człowieka. W przypadku spożycia większej dawki kawy występować mogą wyżej wymienione skutki negatywne. Powyżej 1000 mg kofeina staje się trująca. Dokładna granica toksyczności zależy od właściwej danej osobie odporności na ten związek chemiczny. Za minimalną dawkę śmiertelną uznaje się 3200 mg (przyjmowane w jednej dawce). Realna dawka śmiertelna (przyjmowana w formie kawy) to 10 g, czyli około 80 filiżanek. Umieszczona obok tabela zawiera informacje na temat średniej zawartości kofeiny w różnych rodzajach kawy i innych napojach.

Zawartość kofeiny w napojach (mg)
filiżanka kawy gatunku Robusta	330
filiżanka kawy Arabica	175-185
filiżanka etiopskiej kawy mokka	160
filiżanka kawy rozpuszczalnej	95
szklanka czarnej kawy	80-120
filiżanka espresso	60
filiżanka kawy mrożonej	50-70
szklanka herbaty	45-65
puszka coca-coli	45